ایدز؛ از پیدایش تا شیوع گسترده

امسال روز جهانی ایدز در حالی برگزار شد که جهان با ویروسی جدید و ناشناخته روبرو است، ویروسی که از حدود یک سال پیش دنیایی متفاوت برای بشر ایجاد کرده و امسال در حالی روز آگاهی بخشی از ایدز را گرامی داشتیم که هنوز بعد از یک سال نتوانستیم از شر ویروس مزاحم کرونا رهایی یابیم.

ویروس نقص ایمنی انسانی یا اچ‌آی‌وی (HIV) عامل بیماری ایدز است که با مختل کردن کارکرد و ویران کردن گونه‌ای از یاخته‌های مسئول هماهنگی ایمنی منجر به نقص دستگاه ایمنی بدن انسان می‌شود که به آن ایدز می‌گویند. اعتقاد بر این است که HIV در کینشاسا جمهوری دموکراتیک کنگو در حدود سال ۱۹۲۰ از نوعی شامپانزه به انسان منتقل شد و تا دهه ۱۹۸۰ مشخص نیست که چه تعداد از افراد به ویروس اچ آی وی آلوده و یا به ایدز مبتلا شده اند.

تا مدت ها HIV ناشناخته بود و انتقال آن با علائم و نشانه های قابل توجهی همراه نبود. در حالی که موارد پراکنده ایدز قبل از سال ۱۹۷۰ ثبت شده بود، اطلاعات موجود نشان می دهد که همه گیری کنونی ایدز از اواسط تا اواخر دهه ۱۹۷۰ آغاز شده است. تا سال ۱۹۸۰، HIV در پنج قاره (آمریکای شمالی و جنوبی، اروپا، آفریقا و استرالیا) شیوع پیدا کرد و در این دوره، بین ۱۰۰ هزار تا ۳۰۰ هزار نفر می توانند قبلاً آلوده شده باشند.

در سال ۱۹۸۱، مواردی از یک عفونت نادر ریه به نام پنومونی (PCP) در پنج مرد در لس آنجلس پیدا شد و در همان زمان، گزارش هایی از یک سرطان غیرمعمول تهاجمی به نام سارکوم کاپوسی در گروهی از مردان در نیویورک و کالیفرنیا گزارش شد. در دسامبر ۱۹۸۱، اولین موارد PCP در افرادی که دارو تزریق می کنند گزارش شد و در پایان سال، ۲۷۰ مورد نقص ایمنی شدید در مردان گزارش شد که ۱۲۱ نفر از آنها فوت کردند.

در ژوئن ۱۹۸۲، مواردی در میان چند مرد دیگر در جنوب کالیفرنیا مشخص شد که اظهار داشتند علت نقص ایمنی جنسی است و این سندرم در ابتدا نقص ایمنی مربوط به همجنسگرایان (یا GRID) نامیده شد. در اواخر همان ماه، این بیماری در بیماران هموفیلی و هائیتی گزارش شد و باعث شد بسیاری تصور کنند که منشا آن از هائیتی است. در ماه سپتامبر، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) برای اولین بار از اصطلاح "ایدز" (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) استفاده کرد و آن را به عنوان یک بیماری گزارش کرد. در سالهای بعد این بیماری در تعدادی از کشورهای اروپایی گزارش شد. در این برهه، تعدادی از سازمان‌های خاص ایدز از جمله بنیاد ایدز سانفرانسیسکو (SFAF) در ایالات متحده آمریکا و ترنس هیگینز تراست در انگلستان تأسیس شدند.

در ژانویه ۱۹۸۳، ایدز در میان زنانی که همسرشان مبتلا به این بیماری بود گزارش و مشخص شد احتمال انتقال آن از طریق رابطه جنسی دگرجنسگرایانه وجود دارد. در ماه مه، پزشکان موسسه پاستور در فرانسه از کشف ویروس جدید به نام ویروس مرتبط با لنفادنوپاتی (یا LAV) خبر دادند که می تواند علت ایدز باشد. در ماه ژوئن، اولین گزارشات مربوط به ایدز در کودکان و از انتقال بیماری از مادران به نوزاد اعلام شد.

تا ماه سپتامبر، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری تمام مسیرهای اصلی انتقال را شناسایی و انتقال از طریق تماس گاه به گاه، غذا، آب، هوا یا سطح را منتفی دانست. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری همچنین اولین مجموعه اقدامات احتیاطی توصیه شده برای کارکنان مراقبت های بهداشتی و متخصصان بهداشت را برای جلوگیری از انتقال ایدز منتشر کرد.

در نوامبر، سازمان بهداشت جهانی (WHO) اولین جلسه خود را برای ارزیابی وضعیت جهانی ایدز برگزار کرد و نظارت بین المللی آغاز شد. در پایان سال تعداد موارد ایدز در ایالات متحده آمریکا به ۳۰۶۴ مورد افزایش یافته بود که از این تعداد، یک هزار و ۲۹۲ نفر فوت کرده اند.

در آوریل ۱۹۸۴، موسسه ملی سرطان در یک کنفرانس مشترک با انستیتو پاستور، اعلام کردند که LAV و HTLV-III یکسان هستند و علت احتمالی ایدز است. آزمایش خون برای غربالگری ویروس با این امید که دو سال دیگر واکسن تولید شود، ایجاد شد. در ماه جولای، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری اظهار داشت که تزریق مواد مخدر و سوزن های مشترک نیز باید در جلوگیری از انتقال ویروس موثر باشد.

در مارس ۱۹۸۵، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) مجوز اولین آزمایش تجاری را برای شناسایی آنتی بادی های ویروس داد. بانک های خون شروع به بررسی میزان ذخیره خون ایالات متحده آمریکا کردند و در ماه آوریل، وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده (HHS) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) میزبان اولین کنفرانس بین المللی ایدز در آتلانتا جورجیا بودند. در پایان سال ۱۹۸۵، هر منطقه در جهان حداقل یک مورد از ایدز گزارش کرده بودند که در مجموع شمار قربانیان به ۲۰ هزار و ۳۰۳ مورد رسید.

در ماه مه ۱۹۸۶، کمیته بین المللی طبقه بندی ویروس ها گفت که ویروس عامل ایدز به جای HTLV-III / LAV، به طور رسمی HIV (ویروس نقص ایمنی انسانی) نامیده می شود و تا پایان سال، ۸۵ کشور ۳۸ هزار و ۴۰۱ مورد ایدز را به سازمان بهداشت جهانی گزارش کردند. بر اساس منطقه آفریقا ۲ هزار و ۳۲۳ مورد، آمریکا ۳۱هزار و ۷۴۱، آسیا ۸۴، اروپا ۳هزار و ۸۵۸ و اقیانوسیه ۳۹۵ مورد را شناسایی کرده بودند.

به گزارش مجله خبری نگار؛ در جولای، ایالات متحده آمریکا قانون آمریکایی های دارای معلولیت (ADA) را تصویب کرد که تبعیض علیه معلولان از جمله افراد مبتلا به HIV را منع می کرد و در ماه اکتبر، استفاده از زیدوودین (AZT) را برای درمان کودکان مبتلا به ایدز تصویب کرد.

تا پایان سال ۱۹۹۰، بیش از ۳۰۷ هزار مورد ایدز رسما گزارش شد که تعداد واقعی آنها نزدیک به یک میلیون نفر تخمین زده شده است. در آن زمان تصور می شد که بین ۸-۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان با HIV زندگی می کنند.

در سال ۱۹۹۱، پروژه روبان قرمز برای ایجاد نمادی از شفقت برای افراد مبتلا به HIV و مراقبان آنها راه اندازی شد. روبان قرمز به نمادی بین المللی برای آگاهی از ایدز تبدیل شد. در ماه مه، سازمان غذا و داروی آمریکا مجوز یک کیت آزمایش ۱۰ دقیقه ای را داد که می تواند توسط متخصصان مراقبت های بهداشتی برای شناسایی HIV استفاده شود.

در مارس ۱۹۹۳، کنگره ایالات متحده با اکثریت قاطع به حفظ ممنوعیت ورود افراد مبتلا به HIV به کشور رأی داد و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها سل ریوی، ذات الریه مکرر و سرطان مهاجم دهانه رحم را به لیست شاخص های ایدز افزود. تصور می شد بیش از ۷۰۰ هزار نفر در آسیا و اقیانوس آرام به این ویروس مبتلا هستند و تا پایان سال ۱۹۹۳، تقریباً ۲.۵ میلیون مورد ایدز در سطح جهان گزارش شد.

در ماه دسامبر، سازمان غذا و داروی آمریکا آزمایش HIV خوراکی را تایید کرد و اولین آزمایش HIV غیرخونی انجام شد.

در ژوئن ۱۹۹۵ ، سازمان غذا و داروی آمریکا اولین مهار کننده پروتئاز را آغاز کرد که دوره جدیدی از درمان ضد ویروسی بود. HAART پس از استفاده از عمل بالینی، باعث کاهش فوری بین ۶۰ تا ۸۰ درصد میزان مرگ و میر ناشی از ایدز و بستری شدن در بیمارستان ها در کشورهایی می شود که توانایی پرداخت را دارند.

در سال ۱۹۹۶، برنامه مشترک سازمان ملل در زمینه ایدز (UNAIDS) برای حمایت از اقدامات جهانی در مورد بیماری همه گیر و هماهنگی پاسخ به HIV و ایدز در سراسر سازمان ملل ایجاد شد. یازدهمین کنفرانس بین المللی ایدز در ونکوور، تأثیر HAART منجر به یک دوره خوش بینی نسبت به این بیماری شد و سازمان غذا و داروی آمریکا اولین کیت آزمایش خانگی را تأیید کرد. شیوع جدید اچ آی وی در اروپای شرقی، اتحاد جماهیر شوروی سابق، هند، ویتنام، کامبوج و چین در این دوران شدت گرفت. در پایان سال ۱۹۹۶، تعداد تخمینی افراد مبتلا به HIV بیست و سه میلیون نفر بود.

در سپتامبر ۱۹۹۷، سازمان غذا و داروی آمریکا، ترکیبی از دو داروی ضد رترو ویروسی را که به صورت یک قرص روزانه مصرف می شود، تصویب کرد. UNAIDS تخمین زد که ۳۰ میلیون نفر مبتلا به HIV در سراسر جهان هستند که برابر با ۱۶ هزار عفونت جدید در روز است.

در سال ۱۹۹۹، سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که ایدز چهارمین علت بزرگ مرگ و میر در سراسر جهان و قاتل شماره یک در آفریقا است. در آن سال تخمین زده شد که ۳۳ میلیون نفر با اچ آی وی زندگی می کنند و ۱۴ میلیون نفر از ابتدای شیوع بیماری ایدز جان خود را از دست داده اند.

در جولای ۲۰۰۰، UNAIDS با پنج شرکت دارویی برای کاهش قیمت داروهای ضد ویروس مذاکره کرد و در ماه سپتامبر، سازمان ملل اهداف توسعه هزاره را تصویب کرد که شامل یک هدف خاص برای جلوگیری از شیوع HIV، مالاریا و سل بود.

در ژوئن ۲۰۰۱، مجمع عمومی سازمان ملل متحد (سازمان ملل) خواستار ایجاد "صندوق جهانی" برای حمایت از تلاش کشورها و سازمانها برای مبارزه با شیوع HIV از طریق پیشگیری، درمان و مراقبت از جمله خرید دارو شد. در ماه نوامبر، سازمان تجارت جهانی اعلامیه دوحه را اعلام کرد که به کشورهای در حال توسعه امکان تولید داروهای عمومی برای مبارزه با بحران های بهداشت عمومی مانند HIV را می دهد.

در آوریل ۲۰۰۲، صندوق جهانی اولین دور کمک های مالی خود را با مبلغ ۶۰۰ میلیون دلار تصویب کرد و در ماه ژوئیه، UNAIDS گزارش داد که ایدز در حال حاضر مهمترین علت مرگ در آفریقای جنوبی است. همچنین در ماه ژوئیه، دادگاه قانون اساسی آفریقای جنوبی به دولت دستور داد داروی HIV را در دسترس همه زنان باردار HIV مثبت و کودکان تازه متولد شده آنها قرار دهد. در ماه نوامبر، سازمان غذا و داروی آمریکا اولین آزمایش سریع HIV را با دقت ۹۹.۶ درصد و نتیجه آن در ۲۰ دقیقه تأیید کرد.

در ژانویه ۲۰۰۳، رئیس جمهور جورج دبلیو بوش از ایجاد برنامه اضطراری ایالات متحده برای کمک به ایدز یک برنامه ۵ ساله ۱۵ میلیارد دلاری خبر داد.

در ماه مه ۲۰۰۷، WHO و UNAIDS دستورالعمل جدیدی را برای توصیه آزمایش "HIV" از طریق ارائه دهنده خدمات بهداشتی در محیط های بهداشتی صادر کردند. این برنامه با هدف گسترش دانش در مورد وضعیت HIV و افزایش قابل توجه دسترسی به درمان و پیشگیری از HIV است.

در ژانویه ۲۰۱۰، ممنوعیت سفر برای جلوگیری از ورود افراد مثبت HIV به ایالات متحده آمریکا لغو شد و در ماه آگوست، تأیید دومین قرص ترکیبی با دوز ثابت گزینه های درمانی موجود برای افراد مبتلا به HIV گسترش یافت.

سال ۲۰۱۳، UNAIDS گزارش داد که مرگ و میر ناشی از ایدز ۳۰ درصد از زمان اوج خود در سال ۲۰۰۵ کاهش یافته است و در این زمان تخمین زده می شد که ۳۵ میلیون نفر با HIV زندگی می کنند.

در سپتامبر ۲۰۱۴، اهداف جدید UNAIDS خواستار افزایش چشمگیر برنامه های پیشگیری و درمان اچ آی وی برای جلوگیری از ۲۸ میلیون عفونت جدید و پایان اپیدمی به عنوان یک مسئله بهداشت عمومی تا سال ۲۰۳۰ شد. UNAIDS همچنین اهداف بلند پروازانه ۹۰-۹۰-۹۰ را هدف قرار داد که هدف آن ۹۰ درصد از افراد مبتلا به HIV برای تشخیص زودرس، ۹۰ درصد از کسانی که تشخیص داده می شوند به درمان ضد ویروسی و ۹۰ درصد از کسانی که به درمان دسترسی دارند برای دستیابی به سرکوب ویروسی تا سال ۲۰۲۰ بود.

در ژوئیه ۲۰۱۵، UNAIDS اعلام کرد که هدف توسعه هزاره مربوط به HIV و ایدز شش ماه زودتر از موعد مقرر رسیده است. در ماه سپتامبر، سازمان بهداشت جهانی دستورالعمل های جدید درمانی را پیشنهاد کرد که توصیه می کند همه افراد مبتلا به HIV باید در اسرع وقت پس از تشخیص، درمان ضد ویروسی دریافت کنند. در ماه اکتبر، UNAIDS استراتژی ۲۰۱۶-۲۰۲۱ خود را مطابق با اهداف جدید توسعه پایدار (SDG) منتشر کرد که خواستار تسریع در پاسخ جهانی HIV برای پیشگیری و درمان HIV و رسیدن به صفر است.

در سال ۲۰۱۶، تعداد افرادی که در روسیه با HIV زندگی می کردند به یک میلیون نفر رسید. ارقام تازه منتشر شده، همچنین ۶۴ درصد از کل تشخیص های جدید HIV در اروپا را در روسیه نشان می داد و برای اولین بار در سال ۲۰۱۷، بیش از نیمی از جمعیت جهانی که با HIV زندگی می کردند تحت درمان ضد ویروسی قرار گرفتند که رکورد ۱۹.۵ میلیون نفر است.

به گزارش مجله خبری نگار؛ حالا پس گذشت سال ها از شناسایی این ویروس مرگبار و کشنده، درمان های مختلفی برای این بیماری در دسترس است و روش های پیشگیری از آن مدام گوشزد می شود، گرچه هنوز واکسن این بیماری ساخته نشده و ایدز به طور کامل ریشه کن نشده است، اما طی شش سال گذشته عفونت های جدید در آفریقای شرقی و جنوبی با یک سوم کاهش روبرو شده است، به طور خاص در زنان و دختران جوان این رقم کاهش یافته است. تصور می شود که این موضوع تا حدودی به دلیل موفقیت در کاهش عفونت های اچ آی وی در زنان و دختران در جنوب صحرای آفریقا از طریق فراهم آوردن فرصت های اقتصادی به آنها و همچنین خدمات و آموزش بهتر HIV است.

با این حال در دوران همه گیری کرونا، پیشرفتی را که جهان طی ۲۰ سال گذشته در زمینه بهداشت و توسعه درمان ایدز داشته است، از جمله دستاوردهایی که در برابر HIV به دست آورده ایم، تهدید می شود. امروز، بیش از ۱۲ میلیون نفر هنوز منتظر درمان اچ آی وی هستند و ۱.۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ به اچ آی وی آلوده شده اند زیرا نتوانستند به خدمات ضروری دسترسی پیدا کنند.

اپیدمی جهانی HIV هنوز تمام نشده است و ممکن است در طول همه گیری کووید ۱۹ در حال تسریع هم باشد و تأثیر مخربی بر جوامع و کشورها بگذارد. بر اساس آخرین آمار در سال ۲۰۱۹ ، ۳۸ میلیون نفر با عفونت HIV در سطح دنیا زندگی می کنند و  از هر پنج نفر مبتلا به HIV یک نفر از آلودگی خود مطلع نیست و از هر ۳ نفری که تحت درمان HIV قرار دارند، یک نفر دچار اختلال در عرضه خدمات درمانی، آزمایش و پیشگیری از HIV قرار دارد. در سال ۲۰۱۹، ۶۹۰ هزار نفر به دلایل مرتبط با اچ آی وی جان خود را از دست داده و ۱.۷ میلیون نفر نیز به تازگی آلوده شده اند.

برگرفته: unaids، avert و who

منبع: ایسنا